Laatst plaatste ik een filmpje van een gestrest paard op Facebook. Het paard is bij mij in training omdat ze werkelijk overal van schrikt en je dan ondersteboven loopt. Ze beschadigt niet alleen de begeleider maar ook zichzelf. Als er namelijk geen uitweg is, zal ze de weg van de meeste weerstand kiezen, en dat is op, of door, of over iets heen. Met hechtingen als resultaat. Ze wordt totaal blind. Ze rende al eens door een kas en had fikse verwondingen. Ze let niet op jou of zichzelf, is van jongs af aan snel ‘blind’ in bepaalde situaties. Dit paard heeft een fikse gebruiksaanwijzing en durft ook tegen je te steigeren of te slaan. Thuis stond dit paard te steigeren in haar stal. Ze timmert de box in elkaar als ze geluiden hoort die ze niet kent. Paarden die ze niet kent, daar slaat ze gericht naar. Ze is bang voor alles en schrikt heel snel.
Dit filmpje toonde het prille begin van de training. Mijn trainingsdoel in dit filmpje was haar veilig uit de stal te halen en haar door het gangpad te leiden (zonder dat ze klappen naar buurpaarden gaat uitdelen of mij meesleurt). Bij de uitgang van het stalgebouw heb ik een safe-spot gecreëerd. Een safe-spot is een plek die ik dagelijks op zoek en waar ze rustig mag blijven staan. Ik vraag haar niet verder mee naar buiten te gaan totdat ze aangeeft dat zelf te willen. De enige interventie die ik verricht is voorkomen dat ze terug haar stal in rent.
Wat voor een ander paard vanzelfsprekend is, veroorzaakt bij haar enorme stress. Ze trilt dan over haar hele lichaam en is voortdurend op zoek naar een kans om te vluchten. Zolang ik het vluchten voorkom blijft ze bewegen: doet pogingen achteruit te lopen, schraapt met haar voorbenen, gaat in de staak, steigert, wil omdraaien, schrikt van een kip, zuchtje wind of plastic zakje. Elke poging die ze doet om zich te ontworstelen aan haar stress, de seconde waarin ze met mij communiceert, me ziet staan of stil staat, die beloon ik. Met mijn stem.
Het duurde een week voordat ik haar veilig voor iedereen uit het stalgebouw kon krijgen. En over het pad naar de bak te leiden. Iedereen kreeg er de zenuwen van. Op dit moment ben ik bezig om haar te longeren en werken aan de hand. Het is al erg verbeterd maar nog steeds oppassen met haar.
Waarom belonen?
Uit allerlei onderzoeken is gebleken dat belonen beter werkt dan straffen. Dit geldt voor zowel mensen als dieren. Als je een paard straft zal het paard eerder de straf associëren met degeen die straft dan met hetgeen waarvoor gestraft wordt. En zo leert hij dat degeen die straft niet betrouwbaar is. Dit komt niet ten goede van een harmonieuze relatie. Belonen werkt beter, mits dat op de juiste wijze gebeurt. De mate, frequentie en timing van de beloning moet goed zijn. Door beloning kweek je motivatie, het paard zal het gewenste gedrag gaan herhalen om de beloning weer te verdienen.
Een opmerking die ik van een kijker kreeg was: ‘je moet haar niet belonen als ze stress heeft.’
En ik heb over deze opmerking nagedacht. Feedback is iets waar je van kunt leren. Want als een gestrest paard niet beloond mag worden, hoe bouw ik dan contact op? Vanuit contact groei je naar communicatie en vanuit communicatie naar leiderschap. En dat leiderschap heb ik nodig om haar straks over het nog veel engere pad, veilig naar de paddock te kunnen leiden.
Waarom beloonde ik eigenlijk? Waarom koos ik voor specifieke momenten? Hoe beoordeel ik dat?
Bij deze gestreste merrie beloonde ik bewust wel in een stress-situatie. Ik beloonde niet haar onrust of stress, maar de zeer summiere momenten waarbij ze met me communiceert en aandacht aan mij besteedt in plaats van aan haar stress of omgeving. Om bij dit paard leiderschap te verdienen is het noodzakelijk dat ze me gaat vertrouwen. Zo kan ze weer leren. En dat proces begint heel klein. Piepklein zelfs. Ik beloon haar dus niet voor actie, onrust of voor een antwoord op een vraag. Ik laat haar weten dat haar pogingen om zich even aan haar stress te ontworstelen, door mij gezien worden. Dat ik zie dat ze probeert te communiceren. Op zo’n moment bibbert ze fysiek nog door, maar tracht ze mentaal te landen. Het is een ‘gevecht’ in het paard zelf. Tussen willen en kunnen.
Beloningswindow
De tijdspanne waarbinnen een beloning door een paard geassocieerd wordt met het gewenste gedrag bestaat uit ongeveer 3 seconden. In de psychologie wordt dit een beloningswindow genoemd. Dat betekent dus dat je timing zo exact moet zijn dat je binnen deze 3 seconden het gewenste gedrag bekrachtigt.
In het specifieke geval van deze merrie lijkt de beloningswindow nog kleiner. Mijn timing in het belonen van het gewenste gedrag moet dus voortkomen vanuit een enorme focus en aanwezigheid in het hier en nu! Ik moet vooral aanvoelen en intunen wanneer ik mag belonen.
Een gemotiveerd paard zal leren. En motivatie wordt geactiveerd door een beloning: resultaat naar inspanning.
Welke beloningen zijn er?
Ik werk hoofdzakelijk met 3 beloningen:
1.Voedsel
Voordeel: omdat voedsel een primaire levensbehoefte is, is het een perfecte beloning. Ik kan de voedselbeloning heel klein maken zodat het snel te geven is en ik heb veel keus, want elk paard heeft wel voorkeuren in lekkers. Het wordt veel gebruikt bij clickertraining en ondersteund door een bridge: eerst volgt de bekrachtiger (stem/geluid), zodat er tijd is de voedselbeloning te pakken en te geven. Lees bijvoorbeeld dit artikel ‘belonen met voedsel geeft band met paard’.
Nadeel: Paarden kunnen opdringerig worden van voedsel. Het is belangrijk om leiderschap te tonen en de beloning nooit te geven als een paard het opeist. Jij bepaalt wanneer je wat geeft.
2. Stem/aanraking
Voordeel: het aanraken van het paard of een rustig stemgeluid kan zekerheid geven aan een dier. Er is even fysiek of mentaal contact wat een dier dat van nature is ingesteld op zintuiglijke waarneming, zeer kan waarderen. Lees hiervoor deze link.
Nadeel: niet voor elk paard geldt dat een stemgeluid of een aanraking voldoende zal zijn om te leren of gemotiveerd te raken. Daarnaast is het gebruik van stem of een aanraking afhankelijk van met je fysieke uitstraling en houding. Stem alleen is niet voldoende in het bekrachtigen van een leermoment, zo kon je hier lezen op Paardvisie, je uitstraling hierbij is doorslaggevend.
3. Wegnemen van druk
Voordeel: druk is een vraag die aan het paard gesteld wordt. Dat kan bijvoorbeeld spanning zijn op een leidtouw om voorwaarts te gaan. Of de vraag om opzij te stappen op een poetsplaats. Of voorwaarts te gaan voor je been. Dit is fysieke druk, waarbij je, zodra het paard doet wat je voor ogen had, direct de druk kunt weghalen.
Nadeel: succes is alleen gegarandeerd als je timing goed is. Het wegnemen van druk moet soms zo snel gebeuren om het paard werkelijk te belonen en een negatieve situatie te voorkomen, dat vaardigheden doorslaggevend zijn. Dit vergt dus oefening en concentratie.
Overall kun je het paard belonen met rust: na elke vraag, na elke opdracht, na elke beloning is rust cruciaal om het geleerde te verwerken. Ik noem dat tijd om te processen. Rust betekent: stoppen met vragen, stoppen met verlangen, stoppen met bewegen. Gewoon samenzijn.
Zoals ik elke paardeneigenaar altijd aan geef in mijn lessen en instructie: volg jouw gevoel! Jij bent namelijk zelf een paardentrainer!
Monya Spijkhoven
Meer blogs van Monya lezen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
De post Monya Spijkhoven – Het belonen van een paard verscheen het eerst op Paardvisie.nl.